Essaybundel, Signalement

Heersende wereldbeelden ontleed

Afhankelijkheidsverklaring

Rebekka de Wit

Afhankelijkheidsverklaring is een aaneenschakeling van eloquente gedachtestromen. In een bundeling van deels eerder gepubliceerde verhalen bevraagt Rebekka de Wit met haar scherpe pen dominante frames, wereldbeelden en het gebruik van bepaalde bewoordingen. Ze put daarbij veelvuldig uit haar eigen leven, waarin ze mensen tegenkomt die zeggen te weten hoe de wereld écht werkt. Maar na lezing van Afhankelijkheidsverklaring kan je niet anders dan hun stelligheid ernstig in twijfel trekken.

Tegenover zich vindt De Wit mensen die zaken voor waar aannemen zonder ze kritisch te bevragen en die het zich kunnen permitteren er gewoon hun schouders over op te halen. Zoals de buurman die tijdens de jaarlijkse barbecue trots vertelt hoe hij verzekeringspapieren zo invult dat hij optimaal profiteert – terwijl de familie De Wit de kleine lettertjes niet heeft gelezen. Of de interviewster die ‘een voorbeeldasielzoeker’ vraagt of hij nou écht gelooft in een initiatief waarbij vluchtelingen en inwoners van Amsterdam via een etentje met elkaar in contact komen.

De Wit ontleedt de levenshouding van de no-nonsensetypes die haar als naïef wegzetten overtuigend. Ze doet overigens geen moeite om haar eigen naïviteit te verbergen – ze erkent en omarmt hem zelfs. Maar ze laat ook zien dat mensen die anderen naïef noemen, zichzelf automatisch promoveren tot wereldwijs. Het is een perfecte manier om discussies mee te beslechten, maar ook  om kritische reflectie mee de kop in te drukken. ‘Als je mensen buiten de wereld houdt door ze naïef te noemen, sterft hun manier van kijken vanzelf uit. En is zo bezien iemand naïef noemen niet veel gevaarlijker dan naïviteit zelf?’

De Wit verlangt naar de wereld, maar niet naar de wereld zoals die vandaag de dag door dominante politici en praatgrage gasten op feestjes wordt gevormd: de wereld waarin de hardste schreeuwers de waarheid opeisen en naar hun hand zetten; waarin het bon ton is om nergens meer in te geloven, waardoor iedere vorm van idealisme als een naïeve kijk op de wereld terzijde kan worden geschoven. Maar waarom ging de Vietnamoorlog eigenlijk niet als naïef de geschiedenisboeken in?

Door vanzelfsprekendheden af te pellen toont De Wit hoe alles waarin we geloven een sociaal construct is dat door onszelf, op subtiele wijze, onder meer via taal, in stand wordt gehouden. De Wit is het buitenbeentje dat de wereld om zich heen constant kritisch bevraagt. Toch wordt de toon nooit pedant. Met haar onderkoelde humor en harde eerlijkheid neemt ze zichzelf als onbegrepen zonderling meer dan eens op de hak. Als er vrijwel niemand op haar verjaardag komt, omdat ‘iedereen de allerbeste versie van zichzelf aan het opsnorren was op het zuidelijk halfrond van onze planeet’ besluit ze niet de systematische eenzaamheid die deze tijd kenmerkt te lijf te gaan, maar googelt ze: ‘surfen in Portugal’.

Met verschillende anekdotes weet De Wit de structuren waarin we leven bloot te leggen. Dat doet ze door persoonlijke interacties te extrapoleren naar de wereldpolitiek. Bijvoorbeeld als ze, voortbordurend op het naïviteitsvraagstuk, zich indenkt hoe de dominodoctrine in het Witte Huis wordt beleefd. Ze beeldt zich in hoe de Dwight Eisenhower, voordat hij zijn land de twintig jaar durende Vietnamoorlog in stortte, een dominosteentje dat Vietnam moet voorstellen omduwt, waarna uiteindelijk ook het steentje met ‘US’ erop omvalt. De Amerikaanse president had de steentjes zodanig opgesteld om zijn regering van de noodzaak van de oorlog te overtuigen. Eisenhower is niet de enige historische figuur die het moet ontgelden. En passant krijgt ook Christoffel Columbus een snedige veeg uit de pan: ‘Columbus suggereerde dat hij de wereld beter kende dan de natives, terwijl hij net zijn voeten op een continent had gezet waarvan hij niet wist dat het bestond, maar dat was blijkbaar geen argument voor zijn eigen naïviteit.’

De thema’s die De Wit aansnijdt lopen uiteen van wereldwijde welvaartsverdeling tot zingeving onder jonge mensen. Het zijn niet zomaar gedachtespinsels. Voor De Wit staat alles met elkaar in verband. Of dat nu vanuit historisch, geografisch of filosofisch gebied bezien is. Mensen hebben elkaar nodig; om ideeën, gevoelens en ervaringen uit te wisselen. De Wit bevraagt de individualistische tijdsgeest die vaak op gespannen voet staat met diepgaande verbintenissen met anderen. ‘Zelfontplooiing is immers waartoe we hier op aarde zijn’ schrijft ze met een flinke portie ironie.

Dat we daarbij voortbouwen op ideeën van anderen hebben we vaak niet eens in de gaten, gepreoccupeerd als we zijn met onze zoektocht naar onze eigen, authentieke ik. De Wit komt met het voorbeeld van iemand die besluit zelf een kippenhok te maken. De persoon in kwestie is zich er niet van bewust dat hij met zijn DIY-mentaliteit afhankelijk is van eeuwenoude uitvindingen als de scharnier. De Wit leent het verhaal indirect van een TED-talk waarin de spreker een jaar lang zelf een broodrooster probeerde te maken, tot het smeden van ijzer aan toe. Zelf maakt De Wit gebruik van een breed pallet aan bronnen die ze allemaal netjes vermeldt in de verantwoording. Van schrijvers die haar inspireerden, onder wie Rebecca Solnit en Ta-Nehisi Coates, tot een website als www.tpo.nl. Zelfs als haar een verhaal voor de vuist weg in de kroeg is verteld, vermeldt ze dat.

Bovenal maakt het, de titel zegt het al, Afhankelijkheidsverklaring tot een pleidooi voor afhankelijkheid.

Het is vreemd: we hebben ons in structuren georganiseerd waarin we afhankelijker van elkaar zijn dan ooit en toch slagen we er vrij goed in om die afhankelijkheid buiten beeld te houden. Waarom doen we dat eigenlijk precies? Waarom houden we dag in dag uit een soort illusie van onafhankelijkheid van elkaar op?

Door die onafhankelijkheid te cultiveren bepalen we de wereld waarin we leven. Het is voor De Wit dan ook niet de wereld die ons wereldbeeld bepaalt, ons wereldbeeld bepaalt de wereld.

Recensie: Afhankelijkheidsverklaring van Rebekka de Wit door Tan Tunali.

Atlas Contact, Amsterdam
ISBN 9789025454074
112p.
Prijs: 16,50
Meer info: atlascontact.nl/boek/afhankelijkheidsverklaring/ p.

Geplaatst op 02/10/2019

Tags: 2019, Rebekka de Wit

Categorie: Essaybundel, Signalement

Naar boven

Reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Je reactie zal pas verschijnen na controle op spam. Dat kan een paar uren of dagen duren.