Signalement: MUAGE, According to Cage – Teun de Lange

Deel Facebook Twitter

Het werk van de componist John Cage omvat niet alleen stukken in allerlei stijlen en genres, maar ook nog eens beeldende kunst, theater, film en poëzie. Vooral zijn boeken blijken invloedrijk en worden nog vaak geciteerd, zoals het beroemde ‘I have nothing to say / And I am saying it / And that is poetry / As I need it’, uit de ‘Lecture on Nothing’. Maar al zijn poëtische teksten zijn voornamelijk geconcipieerd als muzikale composities op zich, composities met woorden en letters die je moet voordragen in planmatig geritmeerde vormen. Een ander beroemd voorbeeld daarvan is de tekst Empty Words, waarin fragmenten uit de natuurdagboeken van Thoreau in vier delen steeds verder gefragmenteerd worden. Waar je in de eerste drie uur, naast kleinere brokjes, nog wel complete zinnen kunt horen, daar blijven in de laatste drie uur enkel nog lettergrepen en letters over. Thoreau’s natuurbeschrijvingen lossen zo zelf in een soort natuurgeluid op.

Nu, honderd jaar na Cages geboorte, zijn er tal van hommages te zien, te horen en te lezen. De Slibreeks draagt hieraan bij met een uitgaafje van Teun de Lange, getiteld Muage, According to Cage. De titel verwijst naar Cages ‘Mureau’ en ‘Muoyce’, twee collages die refereren aan de klank en muziek in het werk van respectievelijk Thoreau en James Joyce. De Lange, die ook een website voor algoritmische jazz bijhoudt, brengt nu een eigen eerbetoon, waarbij hij uitspraken van Cage onderwerpt aan een cageiaanse transformatie tot gecomponeerde collagetekst.

Het betreft een tekst in afdelingen. Van een aantal uitspraken inventariseerde De Lange eerst de losse letters, daarna alle lettergrepen, vervolgens alle woorden, enzovoort, en zette deze telkens in alfabetische volgorde. Zo begint het boekje dus met een onvolledig alfabet (de ‘j’ en de ‘k’ ontbreken), en eindigt het met een tiental geheel gereconstrueerde uitspraken van Cage over muziek. Deze worden bovendien muzikaal weergegeven, doordat hij het tempo en de rusten tussen de elementen vastlegt. Ook noteert De Lange relatieve toonhoogtes voor elke letter.

Muage, According to Cage vormt een speels antwoord op Cage, een echte hommage, die tegelijk Cages aanpak volledig omdraait. De Lange bewandelt in feite de omgekeerde weg van Cages Empty Words. Waar Cage het werk van Thoreau versnippert tot er alleen natuurklank en bijna-betekenissen overblijven, daar reconstrueert De Lange Cage uit het kale materiaal van het alfabet. De alfabetisering duidt er ook op dat het De Lange eerder te doen is om een spel met codes dan om een cageiaans spel met de klanken die je van de gegeven letters zou kunnen maken. Ook de volstrekt regelmatige tekstvoordracht is anders dan Cage zelf zou doen, met zijn voorkeur voor een uiterst flexibele, onvoorspelbare ritmiek.

De Langes opvatting van de melodie van gesproken taal geeft het boekje een heel eigenaardige opmaak. De woorden staan bij De Lange niet netjes op één lijn, maar de letters staan hoger of lager naarmate hun klank hoger of lager is. Daardoor ontstaan gekke, bochtige woorden. De vormen ervan lijken wel een beetje op gregoriaanse neumen. Maar wie op grond van zo’n visuele associatie verwacht dat dit wijst op melodische stembuigingen, heeft het mis: De Lange noteert eerder de formantgebieden van de klinkers en medeklinkers zelf. Om de genoteerde hoogteverschillen goed hoorbaar te maken, kan je misschien het beste volstrekt monotoon voorlezen. Niettemin is het tekstbeeld op een aanstekelijke manier levendig.

Binnen het kader van het Cage-jaar wordt Cage overal gevierd en als een soort grootheid bijgezet in retrospectieve en klassieke, al te klassieke contextualiseringen van zijn werk. Tegen die achtergrond is een charmant, speels boekje als dat van De Lange wel zo fris. Het is tegelijk cageiaans, en totaal niet, en toont zo aan dat Cages denken nog lang niet is uitgewerkt.